Tầm nhìn mờ nhòe vì cận thị, viễn thị hay loạn thị không chỉ gây bất tiện trong học tập và công việc mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mỗi ngày. Nhờ sự tiến bộ của công nghệ phẫu thuật khúc xạ mắt, giờ đây người bệnh có thể lấy lại thị lực sáng rõ trong thời gian ngắn, an toàn và hiệu quả.
Phẫu thuật khúc xạ mắt có những phương pháp nào, quy trình thực hiện ra sao và ai là người đủ điều kiện để tiến hành? Trong bài viết này, Bệnh viện Mắt Hy An sẽ giúp bạn giải đáp chi tiết.
1. Tật khúc xạ là gì?
Tật khúc xạ là tình trạng mắt không nhìn rõ do hệ thống quang học của mắt không hội tụ tia sáng từ vật thể đúng tại võng mạc – nơi tiếp nhận và truyền tải hình ảnh. Khi đó, tia sáng có thể hội tụ trước võng mạc, sau võng mạc hoặc phân tán tại nhiều điểm khác nhau, khiến hình ảnh thu được trở nên mờ nhòe, biến dạng về kích thước hoặc hình dáng so với thực tế. Mục đích chính của phẫu thuật khúc xạ là giúp người bệnh giảm bớt hoặc loại bỏ sự phụ thuộc vào kính gọng và kính áp tròng.
Các loại tật khúc xạ phổ biến
- Cận thị: Ảnh rơi trước võng mạc, làm cho việc nhìn gần rõ ràng nhưng nhìn xa lại mờ nhòe.
- Viễn thị: Ảnh hội tụ sau võng mạc, dẫn đến khó khăn khi nhìn gần, đôi khi mờ cả khi nhìn xa nếu mức độ nặng.
- Loạn thị: Do giác mạc hoặc thủy tinh thể có hình dạng không đều, ánh sáng tạo nhiều tiêu điểm khác nhau; người bệnh nhìn vật bị biến dạng, nhòe cả gần lẫn xa.
- Lão thị: Liên quan đến sự lão hóa của thủy tinh thể, thường bắt đầu từ sau tuổi 40, mắt khó điều tiết để nhìn gần, thường phải đưa sách hay điện thoại ra xa mới thấy rõ.
2. Phẫu thuật khúc xạ mắt là gì?
Phẫu thuật khúc xạ mắt là phương pháp điều trị các tật cận thị, viễn thị, loạn thị và lão thị bằng cách can thiệp lên giác mạc hoặc đặt kính nội nhãn để ánh sáng hội tụ chính xác trên võng mạc. Nhờ đó, người bệnh có thể nhìn rõ ràng mà không cần phụ thuộc nhiều vào kính gọng hay kính áp tròng.
Hiện nay, nhiều công nghệ hiện đại đã được áp dụng như LASIK, Smile, CLEAR, SmartSurfACE hay Phakic IPCL, mang lại khả năng cải thiện thị lực nhanh chóng, thậm chí chỉ trong vài chục giây cho mỗi mắt. Phẫu thuật khúc xạ không chỉ giúp người bệnh giảm hoặc loại bỏ sự phụ thuộc vào kính mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống, đem lại sự tiện lợi và tự tin trong sinh hoạt hàng ngày.
3. Nguyên lý phẫu thuật tật khúc xạ mắt
Các phương pháp phẫu thuật khúc xạ ngày nay chủ yếu được chia thành hai nhóm, căn cứ vào nguyên lý điều chỉnh thị lực.
3.1. Phẫu thuật bằng tia Laser
Các phẫu thuật khúc xạ bằng laser là cách dùng tia laser để tạo hình lại giác mạc, giúp mắt nhìn rõ hơn mà không cần kính. Phẫu thuật bằng tia Laser hoạt động dựa trên nguyên lý dùng tia laser để điều chỉnh có kiểm soát hình dạng giác mạc. Nhờ đó, điểm hội tụ ánh sáng được đưa về đúng võng mạc, giúp cải thiện thị lực rõ rệt. Nhờ đó, thị lực của người bệnh được cải thiện rõ rệt. Hai loại laser được dùng phổ biến nhất là Excimer laser và Femtosecond laser.
- Cận thị: Ở người bị cận, giác mạc thường quá cong hoặc nhãn cầu dài hơn mức bình thường. Kết quả là hình ảnh ở xa hội tụ trước võng mạc, khiến tầm nhìn mờ. Phẫu thuật bằng laser sẽ làm phẳng vùng trung tâm giác mạc, nhờ đó giảm công suất hội tụ và đưa tiêu điểm trở về đúng vị trí trên võng mạc.
- Viễn thị: Người viễn thị có giác mạc dẹt hơn hoặc nhãn cầu ngắn, khiến hình ảnh hội tụ sau võng mạc. Laser được dùng để chỉnh sửa vùng rìa giác mạc, giúp phần trung tâm cong hơn. Nhờ vậy, khả năng hội tụ tăng lên và điểm ảnh được kéo về đúng võng mạc.
- Loạn thị: Loạn thị xuất hiện khi giác mạc không đều ở các hướng khác nhau, khiến ánh sáng tán xạ thành nhiều điểm. Laser trong trường hợp này được lập trình để làm trơn và cân đối bề mặt giác mạc. Khi giác mạc trở nên đối xứng, ánh sáng sẽ tập trung lại thành một điểm duy nhất, cải thiện độ nét của hình ảnh.
Ngày nay, nhiều công nghệ tiên tiến đã được ứng dụng như LASIK, Femtosecond LASIK Pro, ReLEx SMILE, CLEAR hay SmartSurfACE (TransPRK). Mỗi phương pháp mang đặc tính riêng, được bác sĩ lựa chọn dựa trên loại tật khúc xạ và nhu cầu điều chỉnh thị lực của từng bệnh nhân.
3.2. Phẫu thuật đặt kính nội nhãn
Phẫu thuật đặt kính nội nhãn là một phương pháp điều trị tật khúc xạ, trong đó bác sĩ cấy ghép một thấu kính nhân tạo cực mỏng vào bên trong mắt để điều chỉnh đường đi của ánh sáng, giúp hình ảnh hội tụ chính xác trên võng mạc. Khác với các kỹ thuật laser như LASIK hay SMILE tác động trực tiếp lên giác mạc, thủ thuật này không làm thay đổi cấu trúc hay độ cong giác mạc mà bổ sung thêm một “thấu kính quang học” nhằm bù trừ các sai lệch khúc xạ.
Thông thường, thấu kính được đặt ở vị trí sau mống mắt và phía trước thủy tinh thể tự nhiên, nên còn được gọi là Phakic Intraocular Lens (Phakic IOL). Cơ chế hoạt động của Phakic IOL có thể hình dung như một “kính áp tròng vĩnh viễn” nằm trong mắt, giúp thị lực được cải thiện mà không cần phụ thuộc vào kính gọng hoặc kính tiếp xúc thông thường.
Phẫu thuật đặt kính nội nhãn đặc biệt phù hợp cho những bệnh nhân có độ cận, viễn hoặc loạn thị cao mà phương pháp laser không đáp ứng được, hoặc ở những người có giác mạc mỏng – vốn là chống chỉ định của phẫu thuật chỉnh hình giác mạc. Ngoài ra, phương pháp này còn duy trì thủy tinh thể tự nhiên, nên mắt vẫn có khả năng điều tiết ở lứa tuổi trẻ.
Tuy nhiên, không phải ai cũng đủ điều kiện để tiến hành.Trước khi thực hiện, cần khám và làm các xét nghiệm chuyên sâu như đo độ sâu tiền phòng, mật độ tế bào nội mô, hình dạng giác mạc và tình trạng võng mạc. Kết quả này giúp bác sĩ quyết định khả năng đặt Phakic IOL và chọn thấu kính có thông số phù hợp nhất.
4. Đối tượng chỉ định mổ tật khúc xạ
4.1. Đối tượng chỉ định
- Người từ 18 tuổi trở lên
- Trường hợp có độ khúc xạ ổn định ít nhất trong 6 – 12 tháng
- Bệnh nhân mong muốn cải thiện thị lực bằng phẫu thuật thay vì sử dụng kính
- Người mắc các tật khúc xạ như cận thị, viễn thị, loạn thị hoặc lão thị
4.2. Đối tượng chống chỉ định
Những trường hợp dưới đây tuyệt đối không phù hợp để thực hiện phẫu thuật khúc xạ mắt:
- Độ khúc xạ chưa ổn định
- Các bệnh lý hoặc bất thường giác mạc, chẳng hạn như giác mạc hình chóp, các dạng giãn giác mạc, giác mạc quá mỏng, phù nề, viêm giác mạc kẽ hoặc viêm giác mạc thần kinh, hay tình trạng mạch máu xâm lấn lan rộng
- Giác mạc không đủ độ dày để thực hiện mức cắt mô cần thiết
- Người đang mắc các bệnh lý ngoài mắt như đục thủy tinh thể hay tăng nhãn áp chưa được kiểm soát,…
- Các bệnh lý ở bề mặt nhãn cầu chưa điều trị ổn định, ví dụ viêm bờ mi, khô mắt, viêm dị ứng,…
- Bệnh tự miễn hoặc các rối loạn miễn dịch khác chưa kiểm soát
- Rối loạn tâm thần chưa ổn định, bao gồm trầm cảm hay lo âu nặng
- Mẹ đang mang thai hoặc cho con bú.
5. Các phương pháp phẫu thuật khúc xạ công nghệ mới nhất tại Bệnh viện Mắt Hy An
5.1. SmartSurfACE – Phương pháp phẫu thuật không chạm
SmartSurfACE là phương pháp điều trị tật khúc xạ bằng tia laser thế hệ mới. Thay vì tạo vạt giác mạc như nhiều phương pháp truyền thống, SmartSurfACE sử dụng tia Laser Excimer tác động trực tiếp lên bề mặt giác mạc để điều chỉnh cận, viễn và loạn thị. Với cơ chế không cần tạo vạt không chạm vào mắt, phương pháp này đặc biệt thích hợp cho người có giác mạc mỏng dưới 480 micromet hoặc những trường hợp không đủ điều kiện để thực hiện phương pháp phẫu thuật khúc xạ LASIK.
Ưu điểm:
- SmartSurfACE mang lại lựa chọn phẫu thuật thích hợp cho những bệnh nhân có giác mạc dưới chuẩn thông thường
- Nhờ không cần tạo vạt, phương pháp này giúp hạn chế tối đa các biến chứng có thể phát sinh ở giác mạc sau mổ
- Quá trình điều trị diễn ra nhanh chóng, thời gian bào mòn giác mạc bằng hệ thống LDV Z8 chỉ khoảng 1,5 giây cho mỗi độ khúc xạ, đồng thời giảm đáng kể nguy cơ khô mắt sau mổ
Nhược điểm:
- Sau phẫu thuật, mắt thường mất khoảng 3 – 5 ngày lâu hơn so với phương pháp phẫu thuật LASIK hay CLEAR để giác mạc liền lại. Các triệu chứng sau mổ đều được bác sĩ kiểm soát bằng thuốc và theo dõi qua các lần tái khám.
- Ở những bệnh nhân có độ cận cao, bác sĩ sẽ cân nhắc và có thể gợi ý các phương pháp phẫu thuật Femtosecond LASIK Pro hoặc Phakic IPCL để phù hợp hơn đảm bảo hiệu quả lâu dài.
5.2. Phẫu thuật Femtosecond LASIK Pro
Femtosecond LASIK Pro (gọi tắt là Femto Pro) là phiên bản nâng cấp của kỹ thuật Femtosecond LASIK. Điểm khác biệt quan trọng nằm ở việc sử dụng hệ thống Laser Femtosecond trên hệ thống máy thế hệ mới LDV Z8 để tạo vạt giác mạc. Nhờ công nghệ này, vạt được cắt có bề mặt siêu mịn, độ chính xác cao, hạn chế tổn thương mô và giảm đáng kể nguy cơ viêm so với thế hệ cũ.
Sau khi bác sĩ tạo vạt giác mạc bằng Laser Femtosecond, hệ thống Laser Excimer sẽ can thiệp vào lớp nhu mô bên dưới, bào mòn một cách chính xác theo thông số đã được lập trình để điều chỉnh tật khúc xạ. Nhờ sự kết hợp của hai loại laser hiện đại, Femto Pro có khả năng điều trị hiệu quả các tật cận thị, viễn thị và loạn thị.
Ưu điểm:
- So với các phương pháp tạo vạt truyền thống như LASIK hay Femto LASIK, Femto Pro sử dụng công nghệ tiên tiến nên giúp vạt giác mạc mỏng và đều hơn, từ đó rút ngắn thời gian hồi phục, bệnh nhân thường có thể lấy lại tầm nhìn rõ và trở lại sinh hoạt thường ngày chỉ sau khoảng 1–2 ngày phẫu thuật.
- Nguy cơ tái cận sau mổ ở mức thấp.
- Các biến chứng như sẹo giác mạc mờ (haze) sau phẫu thuật hầu như được hạn chế tối đa.
Nhược điểm:
Điểm hạn chế của Femto LASIK Pro nằm ở khâu tạo vạt giác mạc bằng laser Femtosecond. Trong quá trình này, giác mạc trải qua hai bước tác động (tạo vạt và chỉnh sửa bề mặt), nên thời gian hồi phục thường lâu hơn một chút so với các phương pháp không vạt.
Ở những bệnh nhân có giác mạc mỏng, việc cắt vạt có thể làm giác mạc yếu thêm và khó đảm bảo hiệu quả tối ưu. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ cân nhắc và điều hướng sang phương pháp SmartSurfACE hoặc Phakic IPCL phù hợp với giác mạc mỏng để đảm bảo an toàn và kết quả lâu dài hơn.
5.3. Phẫu thuật CLEAR – Chỉ mất 10s để lấy lại thị lực
CLEAR là phương pháp phẫu thuật tật khúc xạ có nguyên lý tương tự như ReLEx SMILE, điểm khác biệt chủ yếu nằm ở việc sử dụng hệ thống laser Femtosecond LDV Z8 của hãng Ziemer (Thụy Sĩ).
Đây là kỹ thuật không tạo vạt giác mạc. Thay vì vậy, toàn bộ quá trình được thực hiện chỉ với một nguồn Laser Femtosecond duy nhất: bác sĩ sẽ dùng tia laser này để cắt một lớp mô giác mạc mỏng hình thấu kính (lenticule) bên trong, sau đó lấy ra qua một đường rạch siêu nhỏ. Nhờ vậy, ánh sáng đi qua được hội tụ chính xác trên võng mạc mang lại tầm nhìn rõ nét và an toàn cho bệnh nhân bị cận thị hoặc loạn thị
Ưu điểm:
- Thời gian chiếu laser để loại bỏ tật khúc xạ chỉ khoảng 10 giây mỗi mắt, chưa tính quá trình thăm khám và chuẩn bị trước mổ.
- Thị lực cải thiện rõ rệt sau khoảng 24 giờ, người bệnh có thể sớm trở lại sinh hoạt thường ngày.
- Vì không tạo vạt, phương pháp này giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng, hạn chế khô mắt, bảo tồn cấu trúc giác mạc tự nhiên và hạ thấp nguy cơ giãn phình giác mạc.
Nhược điểm:
- Phương pháp hiện chưa đáp ứng điều trị cho bệnh nhân bị viễn thị.
- Chỉ xử lý được loạn thị tối đa khoảng 5 Diop.
- Nếu sau mổ CLEAR còn dư độ hoặc khúc xạ thay đổi theo thời gian, bệnh nhân thường cần đến một phương pháp phẫu thuật khúc xạ khác để điều chỉnh bổ sung.
5.4. Phẫu thuật Phakic IPCL – Phương pháp tối ưu cho người có độ khúc xạ cao
Phẫu thuật Phakic là phương pháp phẫu thuật tật khúc xạ bằng cách cấy ghép một thấu kính nội nhãn chuyên dụng (Intraocular Lens – IOL) vào mắt. Thấu kính này được đặt ở buồng sau, nằm giữa mống mắt và thủy tinh thể, có chức năng điều chỉnh đường đi của ánh sáng để hình ảnh hội tụ đúng trên võng mạc. Phương pháp này không can thiệp vào mô giác mạc, do đó phù hợp với những bệnh nhân có giác mạc mỏng hoặc không thích hợp để thực hiện các kỹ thuật laser.
Ưu điểm:
- Giúp bệnh nhân lấy lại tầm nhìn rõ ràng, kể cả trong các trường hợp tật khúc xạ nặng
- Giác mạc được bảo toàn, an toàn cho người có giác mạc mỏng và giảm nguy cơ khô mắt sau phẫu thuật
- Có thể chỉnh được cận thị tới 30 độ, viễn thị tới 15 độ và loạn thị lên đến 10 độ
Nhược điểm:
- Người bệnh thường phải chờ thêm thời gian để thấu kính nội nhãn được sản xuất riêng, phù hợp với thông số mắt cá nhân
- Một số bệnh nhân có thể thấy cộm hoặc hơi vướng trong mắt trong giai đoạn đầu sau phẫu thuật, nhưng triệu chứng này thường giảm dần theo thời gian
- Mổ mắt Phakic IPCL tuy hiệu quả với độ cận cao nhưng giá thành cao so với các phương pháp khác
6. Câu hỏi thường gặp
6.1. Phẫu thuật khúc xạ mắt có đau không?
Trong lúc mổ, mắt được nhỏ thuốc tê nên bệnh nhân hầu như không thấy đau, chỉ hơi cộm hoặc chói nhẹ. Sau vài giờ, cảm giác này giảm dần và thường biến mất trong 1–2 ngày.
6.2. Sau mổ có cần đeo kính lại không?
Đa số bệnh nhân không còn phải phụ thuộc vào kính. Tuy nhiên, một số người có thể cần kính hỗ trợ khi còn dư độ nhẹ hoặc khi bước vào tuổi trung niên do lão thị.
6.3. Có biến chứng hoặc tác dụng phụ nào sau mổ không?
Sau phẫu thuật có thể xuất hiện khô mắt, chói sáng hay quầng sáng vào ban đêm. Đây là những tác dụng phụ tạm thời. Biến chứng nặng hiếm gặp nhờ công nghệ hiện đại và tầm soát trước mổ.
6.4. Có cần tái khám định kỳ sau phẫu thuật khúc xạ mắt không?
Có. Người bệnh cần tái khám đúng lịch (sau 1–2 ngày, 1 tuần, 1 tháng, 3–6 tháng) để bác sĩ theo dõi quá trình hồi phục và xử lý kịp thời nếu có bất thường.
6.5. Người đang mang thai hoặc cho con bú có thể mổ khúc xạ không?
Không. Do sự thay đổi nội tiết và nguy cơ ảnh hưởng từ thuốc, phẫu thuật chỉ nên tiến hành sau khi đã kết thúc giai đoạn mang thai và cho con bú.
Phẫu thuật khúc xạ mắt mở ra cơ hội nhìn rõ cho nhiều người mắc cận, viễn hay loạn thị. Tuy nhiên, để ca phẫu thuật thật sự an toàn và đạt hiệu quả lâu dài, việc thăm khám chuyên sâu trước mổ là vô cùng quan trọng. Tại Bệnh viện Mắt Hy An, bác sĩ sẽ tiến hành đo khúc xạ, đánh giá giác mạc và tư vấn chi tiết, giúp bạn tìm được giải pháp phù hợp nhất cho đôi mắt của mình.
